Waarom je (bijna) geen rente krijgt op je spaarrekening

Binnenkort krijgen bedrijven geen rente meer op hun spaarrekening bij een Belgische grootbank. Deze renteverlaging is vooral psychologisch van belang, want momenteel “verdien” je in veel gevallen slechts het wettelijk gegarandeerd¹ minimum van 0,11% voor geld dat je een jaar onaangeroerd laat staan.

Dit soort berichten wordt steevast gevolgd door commentaren dat “de banken” een bende dieven zijn. Ze zouden de spaarders moeten belonen omdat ze “werken met het spaargeld van de mensen”. Als bankiers geen rente betalen op spaargeld, denken sommigen ze geen bank meer nodig hebben.

Zo’n opmerkingen verraden een gebrekkige kennis over de werking van banken. Hoe verdient een bank geld?

Laten we de meest elementaire bezigheid van banken bekijken: het verstrekken van kredieten (=leningen) en het aantrekken van deposito’s. De activa (bezittingen) van een bank zijn leningen aan particulieren, bedrijven, overheden en andere financiële instellingen. De passiva (verplichtingen) van de bank bestaan uit het kapitaal van de aandeelhouders en de deposito’s van mensen en organisaties die een rekening hebben bij de bank.

De inkomsten van een bank bestaan uit de rente op haar activa. Deze rentes zijn momenteel echter extreem laag. Er worden hypotheekleningen op 20 jaar afgesloten met een vaste jaarlijkse rentevoet van minder dan 2%. Wanneer een bank voor tien jaar geld uitleent aan de Belgische federale overheid, betaalt deze jaarlijks een rente van amper 0,16%² aan de bank. Banken die geld “teveel” hebben kunnen dat uitlenen aan andere banken of de Europese Centrale Bank (ECB) waar ze in beide gevallen een negatieve rente “krijgen”. Hun activa krimpen dus als ze het geld parkeren bij een andere financiële instelling! In theorie zou een bank ook geld in een kluis kunnen steken en het niet uitlenen, maar dan kan ze natuurlijk ook geen rente verdienen. Bovendien zou de bank dan extra moeten investeren in beveiliging.

Tegenover de beperkte rente-inkomsten op de activa staan ook kosten voor de bank. De meest zichtbare voor de gewone klant is de rente die hij krijgt op zijn spaarboekje. Voor sommigen is de rekening dan snel gemaakt: aangezien banken geld uitlenen aan (bijvoorbeeld) 2% en klanten 0% krijgen op hun spaargeld, is de conclusie dat “de aandeelhouders” en “de bankiers” slapend rijk worden op kap van “de werkende mens”.

Naast de rente op spaarrekeningen en de personeelskosten zijn er echter nog twee zaken die de winst van de kredietactiviteit drukken. Ten eerste moeten banken verschillende taksen betalen op de spaarboekjes die ze aanbieden. Die taksen bedragen samen ongeveer 0,3%. Omdat de Belgen zo’n 250 miljard verzameld hebben op spaarrekeningen, levert dit de staat jaarlijks meer dan 750 miljoen euro op.
Ten tweede zijn we er steeds van uitgegaan dat alle kredieten die de banken verstrekken netjes terugbetaald worden. Wanneer een bedrijf failliet gaat, verliest de bank niet enkel de rente-inkomsten waar ze op rekende. De kans is groot dat ze dan ook een deel van de hoofdsom die ze uitleende niet meer terugziet. Dat kredietverlies moet gecompenseerd worden door de winst die de bank maakt op andere leningen. Aangezien faillissementen en kredietverliezen in golven optreden, mag je je niet blindstaren op de winsten die banken tegenwoordig boeken.

De mythische “eerlijke bankier” die zijn klanten in de huidige marktomstandigheden 2% rente betaalt op hun spaargeld is een idioot die binnen de kortste keren failliet zal zijn.

De mythische “eerlijke bankier” die zijn klanten in de huidige marktomstandigheden 2% rente betaalt op hun spaargeld is een idioot die binnen de kortste keren failliet zal zijn. Hij zou dan immers het geld dat hij op deze manier aantrekt moeten uitlenen aan een hogere rente. Wie zouden in de praktijk de ontleners zijn die bereid zijn om deze hoge rentes te betalen? Het zouden de bedrijven en consumenten zijn die geen krediet krijgen bij andere banken, omdat die de risico’s te groot vinden.

Dat betekent niet dat de marktrentes voor kredieten en deposito’s per definitie “juist” geprijsd zijn. Wel dat de lage rente op spaarrekeningen momenteel onvermijdelijk is. Op basis van dubieuze theorieën hoopt de ECB dat mensen door de lage rentes minder gaan sparen en meer gaan uitgeven. Zo zou de werkgelegenheid gestimuleerd worden en de economie moeten groeien.

Het staat de mensen die klagen over de quasi nulrente natuurlijk vrij om een rekening te openen bij een bank die nog iets meer biedt. Op het moment dat ik dit schrijf zijn er op de Belgische markt drie rekeningen met een totale rente (basisrente plus getrouwheidspremie) van 1,20% of meer. Ik ben er echter zeker van dat de banken die deze spaarrekeningen aanbieden er geen winst op maken. Dat blijkt ook uit het feit dat je maar een beperkt bedrag per maand mag storten op deze rekeningen.

De “hoogrentende” rekeningen zijn dan ook een middel om nieuwe klanten te lokken en een zoethoudertje voor ontevreden bestaande klanten. De bank hoopt dat de nieuwe klant ook andere producten zal afnemen, waar ze dan wel winst kan op maken. Een verzekering, kredietkaart of beleggingsfonds levert dan commissie-inkomsten³ op.

Anders kan je je geld afhalen en in een sok onder je matras bewaren. De bank zal blij zijn van het spaargeld verlost te zijn. Je moet er dan wel het risico op diefstal bijnemen.

Tenslotte kan je je spaargeld ook investeren in aandelen, vastgoed, goud of juwelen. Iemand met veel geld op een spaarboekje is meestal echter gehecht aan het feit dat het bedrag niet kan dalen. Tienduizend euro blijft tienduizend euro⁴, is gegarandeerd door de overheid⁵ en je kan het direct opvragen. Met andere beleggingen ben je niet zeker dat de prijs niet zal kelderen (vraag maar aan de aandeelhouders van L&H, Dexia…). Vastgoed wordt belast, moet je onderhouden en verzekeren en transacties zijn duur (notariskosten).

===

Dr. Jan Musschoot geeft lezingen en opleidingen over financiële onderwerpen. Vraag meer info.

1. De garantie geldt enkel voor gereglementeerde spaarrekeningen. KBC gaat de spaarrekeningen van bedrijven omzetten in niet-gereglementeerde rekeningen.
2. Zie tabblad “Grafiek”, onder “OLO rentevoeten”. De OLO-rente bedroeg 0,16% op 26 augustus 2016.
3. Een inkomstenbron voor de bank die los staat van de rente.
4. Tenzij er echt negatieve rentes komen.
5. Tot een bedrag van honderdduizend euro per rekeninghouder en per bank.