Er komen steeds meer details aan het licht over Optima. Deze bevestigen mijn eerdere analyse: Optima is een geval van controlefraude. Deze zaak wijst bovendien op een compleet onaanvaardbare verstrengeling van zakenbelangen, politiek en toezichthouder.
De zaak Optima is een herinnering van lessen die telkens opnieuw geleerd en vergeten worden. Men slaagt er niet in deze kennis door te geven. Dit is geen toeval, zoals hieronder duidelijk zal worden.
Ik zet in deze post enkele dingen op een rijtje. De eerste drie zijn lessen voor spaarders en beleggers. De resterende punten gaan over het toezicht op de banken en het verschil tussen theorie en realiteit.
a) Klanten worden verblind door uiterlijk vertoon
Topman Jeroen Piqueur stond bekend voor zijn jacht en zijn luxewagens. Op een bepaald moment had hij zelfs een privéjet. Dit straalt succes en rijkdom uit. Vergeet echter nooit de vraag “waar zijn de boten van de klanten?”. Het is niet omdat de bankier een gladde verkoper is en het breed laat hangen, dat de belegger er beter van worden.
b) Ronkende namen zijn geen garantie
Eén van de methoden waarmee een bedrijf vertrouwen probeert uit te stralen, is door invloedrijke personen op te nemen in het bestuur. Bij Optima ging het bijvoorbeeld over Luc Van den Bossche (een gewezen minister) en Danny De Raymaeker (een gewezen topman van grootbank KBC).
c) De afwezigheid van een crisis betekent niet dat alles veilig is
De krant De Tijd schreef reeds 5 jaar geleden, in 2011, over dubieuze praktijken bij Optima. Desondanks kreeg Optima een banklicentie. De voorbije jaren hebben sommige klanten zich waarschijnlijk veilig gewaand doordat er nog geen ongelukken gebeurd waren. Dit is een zeer gevaarlijke veronderstelling gebleken. De investeerder John Hussman maakt in dit verband graag de vergelijking met schaatsen op dun ijs1. Je kan na het ongeval onderzoeken wat er exact fout ging, maar de risico’s worden genomen vanaf het moment dat je je op het ijs begeeft.
d) Een tandeloze Nationale Bank
De Tijd meldt vandaag dat er over de boekjaren 2014-2015 maar liefst 37 miljoen euro verlies was bij Optima. De Nationale Bank van België (NBB) had Optima Bank reeds in 2012 eerder verboden om dividenden uit te keren aan de aandeelhouders. Dit verbod werd niet nageleefd. Had de Nationale Bank dan al niet veel eerder moeten ingrijpen door de verantwoordelijke bestuurders ongeschikt te verklaren om een bank te leiden?
e) Controlefraude: vermogen van bank en topmanagement zijn NIET gelijk
Er duiken steeds meer verhalen op over onterechte betalingen van Optima bank aan (vennootschappen van) toplui. Dit is de definitie van controlefraude, zoals ik reeds in mijn vorige post schreef: er wordt vermogen van de bank overgeheveld naar degenen die de bank controleren. Dit gaat ten koste van de spaarders en degenen die niet bij deze fraude betrokken zijn.
f) Ons kent ons
De advocaat van Optima-topman Piqueur blijkt ook bij toezichthouder FSMA te werken. De voorzitster van het Universitair Ziekenhuis (UZ) Gent (en rector van UGent) is Anne De Paepe. Zij is de zus van Jan De Paepe, die in het directiecomité van Optima Bank zit (zie de afbeelding bij punt b). Twee maand geleden zou het UZ Gent 10 miljoen op een rekening bij Optima zetten, maar dat heeft de NBB tegengehouden.
Op zich bewijst dit uiteraard niets. Maar het is wel zeer opvallend hoeveel topfiguren uit het Gentse nauw betrokken zijn bij het Optima dossier. Het spreekwoord luidt niet toevallig “waar rook is, is vuur”.
Door dit kluwen van de elite lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat we ooit alles zullen weten. Het is moeilijk om geen vergelijking te maken met Ethias, Fortis en Dexia, waar politieke en zakelijke belangen door elkaar liepen.
Is het überhaupt mogelijk om deze belangen te scheiden? Ik ben me er goed van bewust dat er in alle landen – van Amerika tot China – een toplaag bestaat van mensen die de touwtjes in handen hebben en elkaar goed kennen. Maar in dit geval loopt het toch wel de spuigaten uit.
g) Oogjes dicht en snaveltjes toe
Zoals ik reeds op Twitter zei: het is “merkwaardig” dat – voor zover ik kan nagaan – geen enkele professor van Universiteit Gent zijn licht laat schijnen op deze Gentse bank. Anders zijn ze er als de kippen bij om commentaarstukken neer te pennen.
Vreemd, nog geen enkel commentaar over Optima gelezen van economen UGent. Te druk bezig met examens?
— Jan Musschoot (@JanMusschoot) June 14, 2016
Is het omdat het allemaal wat te gevoelig ligt en een uitgesproken mening hun carrière kan schaden (zie de familiebanden van de rector bij punt 6)2? Is het omdat onderzoekers teveel bezig zijn met abstracte modellen, en te ver afstaan van de praktijk? In de samenvattingen van de cursussen over bankieren kan ik nergens het woord fraude vinden.
Wie moet dan het publiek inlichten? De bankensector? De overheid? Welke incentives hebben deze laatsten hiervoor, wanneer je de verstrengeling van politiek en bankwezen ziet?
Stel uzelf de vraag: is het normaal dat mijn gratis blog meer doet voor financiële voorlichting dan de FSMA? De FSMA wordt nota bene met uw belastinggeld betaald om u te informeren en te beschermen.
Als uitsmijter volgt een foto van de website van Optima Global Estate, de vastgoedtak van het bedrijf.
Eén van hun projecten heet The Cond’Or. “Con” betekent in het Engels oplichterij. Een con(fidence) man is een oplichter. Wijst Cond’Or op een geval van hybris? Een freudiaanse naam voor een gouden oplichter? Of lachen ze hun klanten uit (de Franse betekenis van “con” moet u zelf maar opzoeken)?
Volledige kennisgeving: Ik heb geen enkel financieel belang bij Optima. Ik studeerde3 en werkte bij UGent en daarna bij KBC, zoals u kan lezen op mijn LinkedIn profiel.
- De opmerkingen van Hussman gaan meer bepaald over de overgewaardeerde (Amerikaanse) aandelenmarkt. Wie nu koopt, zal bijna gegarandeerd geld verliezen de komende jaren. Beleggers zijn bij deze dus gewaarschuwd.
- Niet vergeten dat er ook een draaideur is voor professoren tussen de universiteit en het bankwezen. Een consultingopdracht of zitje in de raad van bestuur van een (centrale) bank zijn niet te versmaden.
- Geen economie.