Central bank liabilities and profits

Central banks (CentBs) have drastically expanded their balance sheets in the wake of the global financial crisis. The Federal Reserve (Fed) and the European Central Bank (ECB) followed the example of the Bank of Japan (BOJ) by buying trillions of dollars and euros worth of long-term bonds, a policy known as quantitative easing (QE).

The CentBs make these purchases by “base money”, i.e. cash and reserves1. Neglecting legal restrictions, CentBs can create base money at will.

There is a lot of controversy among economists about QE and its consequences for the balance sheets of central banks.

This post discusses the question of whether or not base money should be considered a liability of the central bank. After that issue is understood, we can clarify when the CentB can book a profit and how this affects government finances.

One of the stated goals of QE is to raise inflation. Some worry that once this happens, rising interest rates will cause massive losses to the central bank, resulting in unspecified “bad things”. I argue that these fears are unjustified. Continue reading “Central bank liabilities and profits”

Cijferblind? Schrijf voor de krant!

De jongste jaren doen journalisten graag aan “fact checking”. Dit past bij het imago van objectieve waarnemers dat ze zichzelf graag aanmeten. Jammer genoeg is er blijkbaar geen budget voor fact checking bij eindredacties. Artikels over economische zaken bevatten met de regelmaat van de klok verkeerde cijfers, die nooit rechtgezet worden. De schrijvers van deze artikels hebben geen gevoel voor relevante grootteordes. Een klassieker is het verwarren van miljoen en miljard. Vaak laten ze ook na om beweringen na te rekenen of om eens op te zoeken als hun beweringen steek houden.

Deze post is gebaseerd op twee artikels van de voorbije dagen, maar je kan zelf iedere dag nieuwe voorbeelden vinden.

Het eerste artikel is er één uit het Nieuwsblad van vrijdag 14 oktober 2016. Daarin wordt beweerd dat de prijs van bioscooptickets tussen 2006 en 2015 gemiddeld elk jaar met 33% gestegen is: Continue reading “Cijferblind? Schrijf voor de krant!”

Thesisonderwerpen deel III: interdisciplinair

Verander de loop van de geschiedenis

Computersimulaties zijn niet het eerste waar je aan denkt bij historisch onderzoek. Nochtans zijn er modellenbouwers die met behulp van simulaties meer inzicht kunnen verschaffen in geschiedkundige fenomenen. Van het ontstaan van de eerste beschavingen tot economische ongelijkheid en de daarmee samengaande politieke onrust. Dit onderzoeksgebied heet cliodynamica. Op de website van de Russisch-Amerikaanse professor Peter Turchin kan je enkele voorbeelden vinden. Wellicht wordt deze thesis best aangepakt door een tandem van een student geschiedenis met een student burgerlijk ingenieur/natuurkunde… Geïnteresseerden kan ik verder op weg zetten met concrete onderzoeksvragen.

 

Technologiehypes op de beurs

Investeerders zijn constant op zoek naar “the next big thing”: de mirakeltechnologie die de economie zal transformeren en – belangrijker – hen rijk kan maken. Ingenieurs en andere geeks zitten met hun neus op nieuwe technologie. Tijdschriften zoals IEEE Spectrum brengen verhalen over innovaties lang voor de gemiddelde fondsbeheerder er van gehoord heeft. Kan je voorspellen als een gehypte technologie zich ook zal vertalen in een exploderende beurskoers van de pionierende bedrijven? Recente voorbeelden zijn elektrische wagens, robots en 3D-printen.
Niet alles wordt (of blijft…) echter een financieel succes. Drones zijn volop doorgebroken, maar bij mijn weten zijn er geen aandelen die dankzij de onbemande vliegtuigjes een hoge vlucht (ha!) genomen hebben. Beleggers die droomden van gouden bergen dankzij batterijen voor elektrische auto’s, kregen ook een koude douche.

Wellicht zijn er vermogensbeheerders die staan te springen om promotor te zijn van dit soort onderzoek.

Continue reading “Thesisonderwerpen deel III: interdisciplinair”

Thesisonderwerpen deel II: geschiedenis, media en cultuur

De Syrische burgeroorlog door de lens van (a) de Spaanse burgeroorlog of (b) de Dertigjarige Oorlog

Vergelijk de Syrische burgeroorlog met een historisch conflict.

  • De jihadisten die vandaag dromen van een wereldomspannend kalifaat zijn niet de eersten die de wapens opnemen voor hun totalitaire utopie. In de jaren 1930 trokken militante communisten naar Spanje om te strijden tegen de nationalisten. De vrijwilligers van toen kwamen net als nu terecht in een wespennest van buitenlandse machten (toen: Duitsland, Italië en de Sovjet-Unie; nu: de Verenigde Staten, Rusland, de Golfstaten, Turkije…) die hun eigen belangen verdedigen in het schaakspel van de Realpolitik.
  • Vergelijk Syrische burgeroorlog met Dertigjarige Oorlog. Voor veel moderne Europeanen is het concept van een oorlog gebaseerd op religie iets exotisch. Nochtans moeten we niet terug gaan naar de middeleeuwen voor bloedvergieten in naam van God door christenen. De Dertigjarige Oorlog werd vooral in Duitsland uitgevochten door een hele resem strijdende partijen (zie wikipedia). De hedendaagse verwoestingen in Syrië vallen in het niets vergeleken met de moordpartijen tijdens de Dertigjarige Oorlog. Volgens de laagste schattingen stierven zes miljoen Duitsers (het overgrote deel burgers) in dat conflict, een derde van de toenmalige bevolking.

Continue reading “Thesisonderwerpen deel II: geschiedenis, media en cultuur”

Thesisonderwerpen deel I: economie

Vandaag start het nieuw academiejaar aan de Vlaamse universiteiten. Naar aanleiding hiervan geef ik op mijn blog enkele tips voor relevante onderzoeksvragen. Ik start met topics voor studenten economie. Het gaat eens niet over (centrale) banken, maar over zaken dichter bij huis. Hoogstwaarschijnlijk ben ik niet de enige die hier meer over wil weten. Een gemotiveerde student(e) zal ongetwijfeld een publiek vinden voor zijn/haar conclusies. Je onderzoek kan de kranten halen, en niet enkel stof vergaren in de bibliotheek van de universiteit.

 

Hoe gezond is het economisch ecosysteem in je streek?

Wanneer er een groot bedrijf sluit, zoals Ford Genk of Caterpillar Gosselies, wordt er altijd moord en brand geschreeuwd. Om de impact van dergelijke gebeurtenissen te voorspellen, zou een student economie de bedrijven en sectoren in zijn regio in kaart kunnen brengen. Hoe belangrijk zijn ze voor de werkgelegenheid? Voor de belastinginkomsten van de gemeenten en provincie? Waar zitten hun klanten? Waar worden beslissingen genomen? Hoe concurrentieel zijn ze op lange termijn?
Als aanzet voor mijn eigen streek (Zuid-West-Vlaanderen): wat met de cluster van textiel– en vloerbedekkingsbedrijven? Wat met de verwerkers van groenten? Continue reading “Thesisonderwerpen deel I: economie”

Nee, Geert Noels, de ECB vernietigt het kapitalisme niet

De Tijd publiceerde recent een opiniestuk van de econoom Geert Noels onder de titel ‘Het beleid van de ECB vernietigt het kapitalisme’. Het stuk bevat een mix van terechte kritieken en dubieuze beweringen.

Ik deel de mening dat het massaal opkopen van obligaties – de zogenaamde QE – door de Europese Centrale Bank (ECB) zeer weinig doet voor de reële economie. Gezinnen en bedrijven beslissen door de lage rente niet massaal om meer geld uit te geven. De werkgelegenheid in de eurozone wordt niet gestimuleerd door het opblazen van de balans van de ECB met financiële activa.

Maar Noels houdt het niet bij de grond van de zaak, de beperkte impact van QE op de reële groei.

Volgens het opiniestuk zorgen de lage rentes namelijk voor een planeconomie, de tegenpool van het kapitalisme. De financiële sector zou door de lage of negatieve rentes ontwricht worden. Maar om zijn stelling van een antikapitalistisch monetair beleid te staven, geeft hij voorbeelden van zwakke spelers die vroeger impliciet gesubsidieerd werden en van normale processen in een markteconomie. Continue reading “Nee, Geert Noels, de ECB vernietigt het kapitalisme niet”

Waarom je (bijna) geen rente krijgt op je spaarrekening

Binnenkort krijgen bedrijven geen rente meer op hun spaarrekening bij een Belgische grootbank. Deze renteverlaging is vooral psychologisch van belang, want momenteel “verdien” je in veel gevallen slechts het wettelijk gegarandeerd1 minimum van 0,11% voor geld dat je een jaar onaangeroerd laat staan.

Dit soort berichten wordt steevast gevolgd door commentaren dat “de banken” een bende dieven zijn. Ze zouden de spaarders moeten belonen omdat ze “werken met het spaargeld van de mensen”. Als bankiers geen rente betalen op spaargeld, denken sommigen ze geen bank meer nodig hebben.

Zo’n opmerkingen verraden een gebrekkige kennis over de werking van banken. Hoe verdient een bank geld? Continue reading “Waarom je (bijna) geen rente krijgt op je spaarrekening”

De sultan, de tsaar en de vluchtelingen

Een conflict waarbij Turkije en Rusland tegenover elkaar staan. Het krijgsgeweld brengt een stroom vluchtelingen naar Europa op gang. Hebben we het hier over Syrië anno 2016?

Hoewel de geschiedenis zich nooit exact herhaalt, zijn er opvallend veel overeenkomsten tussen de gebeurtenissen van vandaag en die van 1864. Meer dan 150 jaar geleden was er ook sprake van een kalifaat en terreur gemotiveerd door religie.

Het Ottomaanse Rijk heeft een hele reeks oorlogen uitgevochten met tsaristisch Rusland. Deze grootmachten hadden tegengestelde belangen in de gebieden rondom de Zwarte Zee.

Toen Rusland de Kaukasus veroverde in 1864, voerde het een etnische zuivering uit op de autochtone bevolking. Honderdduizenden islamitische Circassiërs vluchtten naar het Ottomaanse Rijk. Velen van hen gingen naar de Ottomaanse provincies in de zuidelijke Balkan, wat nu Roemenië en Bulgarije zijn. Continue reading “De sultan, de tsaar en de vluchtelingen”

The sultan, the czar and the refugees

A conflict with Turkey and Russia on opposing sides. The violence causes a stream of refugees towards Europe. Are we talking about Syria in 2016?

Although history never repeats exactly, there are a remarkable number of similarities between events of today and what happened in 1864. Over 150 years ago, there also was a caliphate and terror motivated by religion.

The Ottoman Empire has fought a series of wars against czarist Russia. These great powers had conflicting interests in the territories bordering the Black Sea.

When Russia conquered the Caucasus in 1864, it ethnically cleansed the indigenous peoples. Hundreds of thousands of Islamic Circassians fled to the Ottoman Empire. Many of them went to the Ottoman provinces in the southern Balkans, what is now Romania and Bulgaria. Continue reading “The sultan, the czar and the refugees”

Helicopter money part III: economic stimulus

What is helicopter money (HM)1 supposed to accomplish? Advocates of HM believe that HM acts as a stimulus which increases the level of economic activity. In this post, I construct a simple model and show in detail how it works. The steady state economy – an economy with a constant aggregate nominal income and expenditure per time – is described first. Next, the effect of reduced spending and income of the agents is illustrated. And then it is discussed how the economy can be returned to its previous steady state of spending.

What are the assumptions behind the model? And what is the scope of this post?

  • The economy is closed, there are no inflows from or outflows to the “rest of the world”
  • There is one single currency
  • Only nominal amounts and flows of money are considered in this post.

The effects of stimulus on prices and exchange rates will be discussed in later posts.

Easy numerical examples are used throughout this blog post. As I wrote before, this avoids the hidden inconsistencies that many words-only economic commentaries suffer from. The reader can check the logic of the model and expand it further for his own use. This should make it a powerful analytic tool for economists. I am planning to frequently use this model for further research, to answer questions regarding balance of payments and transfers between economic classes2.

Continue reading “Helicopter money part III: economic stimulus”